Республикейму нушу дори 15-муьн сентябрь еки эз вожиблуье мигIидгьо – Руз еклуьи эн хэлгъгьой Догъисту. И мигIид норе оморебу 9 сал пушо э войгей эн 3-муьн Съезд эн хэлгъгьой регион, кура сохде оморигьо э везифей еклуьги омбаремиллетлуье хэлгъ республикейму.
И жовоне мигIид бири раче гIэдот эн омбаремиллетлуье хэлгъ иму, нишоней шолуми ве разименди.
Гьозиегьо комигьоки бесде омори эки эни мигIид гирошдет э 1741-муьн сал.
Буьзуьрге довгIолуье рэхьбер ирони Надир-шэх э сервори 100 гьозие лешгер рафди э сер Кавказ. Вегуьрди Хунзахе ве ведиреморе эки серхэдгьой Андалала дарафдеи э комики сер гуьрде оморебу 12-муьн сентябрь 1941-муьн сал.
Суьфде план Надир-шэх э кор венгесде оморебу, гье гьечуь чуьтам уре воисдебу. Оммо вегуьрденге Хунзахе ве ведиреморе эки серхэдгьой Андалала э пушой рэхь поисдет догъистонигьо, комигьореки нисе воисдебу дарафде э дес Надир-шэх, еклуь бирет э Андалальски дере эри поисде э гъэршуй эну. Э пушой рэхь Надир-шэх поисдет могълугъ зигьисденигьо э аварски дигьгьо ве эз дорун Догъисту э боржбери э дуьшменевоз расиребируьт лакгьо, лезгигьо, табасаранигьо, кубачигьо. И боржбери э дерей Андалала гирошдебу э гIэрей пенж рузгьо. Синогълуье рэхьбергьой гьовхобергьой хэлгъгьой Догъисту винире буш биреи лешгер эн Надир-шэх вехьэзундет э пушо рафдеи догълугьоре э сер дуьшмен. Игиди гъэлхэндчигьой гIэзизе хори бири жэгIмиетегьерие гьозие. Гье чуь сер гуьрде оморебу ведекуьрдеи Надир-шэхэ эз догъистонлуье хори.
Гьемме барасигьо эн республикейму гьисдуьт э суьфдеи нубот э хотур дусди гьеммей догъистонигьо, бэшгъэсуьз эз миллетлуье ве динлуье гъэножогъи энугьо. Разименди ве еклуьи гьисдуьт минкингьо эри омбаресали э биевгьо эри барасилуье параменди республике, бинелуье чуьшме гъувот имуни ве боворини э себэхьине руз.
Руз еклуьги эн хэлгъгьой Догъисту нушу дорет э гьемме шегьергьо ве районгьой Догъисту.
Э Дербенд мигIидлуь гирошди э куьгьне бэхш шегьер э гъэрелугъ Казем-Бек. Эри зигьисдегоргьо ве гъуногъгьой шегьер Дербенд идоре сохде оморебу майдангьо, эже нушудорегоргьо жуьр-бе-жуьре миллетгьо бирмундет жиреи гIэдотгьо ве базургенди хуьшде.
Э идоре сохде оморигьо бирмунуьши хэлгъ винири сиротгьой Дербенде, эри гIэилгьо гировунде оморет усдоклассгьо э товун шекуьлзереи.
МигIидлуье мероприятиере бегьем сохди мигIидлуье концерт, эже нушу дорет мэгIлуьмлуье мэгIнихунгьо ве вежегьисдегоргьо.
