Эри жугьургьой Кавказ гофе «онгурдор» гьисди жейлее мэгIэно. Эгенер э Исроил э ен гьер хуне кошде омори лимонни дор,оммо э Кавказ, э гIэдот гуьре, э ен гьер хуне бу чордогъ э онгуревоз. Э гирошдигьо жугьургьой догъи хьозуьр сохдембируьт шороб хунеи ве суьркей онгури, комики э сиревоз хуьрде оморембу э жире-бе-жире хурекгьоревоз. Э велггьой онгуревоз сохде омрембу епрэгъи – дулме. Э суьркей онгуревоз шуьшде оморембу муйгьо ве у э кор венгесде оморембу э жиней дерму.
Э ер ме мунди Дербенд эн гIэильети ме, э иловлей комики бу онгурбогъгьо. Гьеммей эну и пушогьо э ер ме омори, кейки рэхьбер эн клуб Кирьят Яме Бенцион Шамаилов бирмунди э ме жирелуье жиге: мэхьэле э онгурдоргьоревоз э дуллу биренигьо бегьеревоз. У мере шинох сохди э онгурчиревоз Яков Агаруноверевоз, комики э минжи эн гьеймогьине шегьер эн Исроил офири и рачире.
Яков хьэсуьл омори э 1982-муьн сал э Дербенд. 11 сале биренки э деде-беберевоз, Михаилевоз ве Марселовоз рафди э Исроил. Э кифлет чор гIэил бу: дуь бирор (Яков-келеи) ве дуь хэгьергьо-дуьдуьнегьо. Яков хундебу э кибуцни школе «Хаклаи Меир Шфея», комики дери э ен дигьбон Зихрон-Яков. Школере бу е ченд гектар хори, эже кошде веровунде оморембу онгур. Е гиле э орине ю школехундегоргьо кор сохдембируьт э онгурбогъгьо. Оммо э вэхд бегьердореи гьер десде э нуботевоз вечирембируьт онгур.
Суьфдеи дуь кулегьой онгуре Яков кошди э 2016-муьн сал, э зофруи тебэгъэй хуне, э комики кифлет Яков восдори хуне. Э 2020-муьн сал угьо гирошдет э хуне э е чуькле муьлкевоз, ве э суьфдеи нубот у э ен хуне кошди дуь кулегьой онгуре. И суьфдеи онгурдор пенж сали, ве э гьер салевоз у бегьер дорени диеш омбаре. Гьони э и кесег хори кошде омори 12 кулегьо эн хьофд жинсгьо: сие мускат, гъирмизине кримсон, савзе иерихон ве савзе томсон. Се жинсгьоре у гьеле нисе дануьсде, чуьнки угьо гьеле бегьер не дори. Э хотур онгурдоргьо мехьэле раче жиге бири, э чордогъ онгуриревоз. И пушогьо эз дигь Мюшкюр эри эну овурде оморебу бэхш дуьимуьн шивдей дор, комики мибу 13-муьн куле. Оммо, гьеле энжэгъ хьофд кулегьо бегьер доренуьт.
Мерэгъ эки хоригъуллугъсохи Яков Агарунове бири гьеле э салгьой гIэильети. Э гьеминоние рузгьой форигъэти деде-бебе фуьрсорембируьт уре э дигь Мюшкюр (Нюгди), эки бебейхолу Йошору ве дедейхолу Бильго Сидгияевгьо ז»ל. У э ер овурдени у вэхде э гермиревоз:
«Онгурдоргьо э меревози э гIэрей гьеммей зиндегуни ме. Мере хьэз оморе и велггьо ве буй, гьемчуьн у, чуьтам у хуб омбар вероморени э сер чордогъ. Э Дербенд иму зигьисдембирим э район Карьер, э песой комики эз е ло бу онгурбогъгьо, эз е лойге – гъирогъ эн Каспийски дерьегь. Иму э беберевоз рафдембирим вечире онгуре, оммо э каникулгьо ме рафдембируьм эки бебейхолу ве дедейхолу э дигь Мюшкюр. Угьоре э унжо бу келе сэхьиблуьгъи: келе бисду, е ченд гектаргьо э гъуншилуье више ве керггьо, бидбидгьо, гургургьо, говгьо ве гусбендгьо. Гьееки э бебейхолуревоз ме дуь гиле э орине ю э нэхир бердембирим хьэйвугьой хунеире. Ве бежид э кухолулуйгьой меревоз ве э хьовиргьоревоз рафдембирим э нуьркере эри жэгI гуьрде. Э рэхь иму веди бирембу туьрше емишгьой више. Гьемме зигьисдегоргьой дигье э хьэет гIэдотлуь бу чордогъ эз онгур, ве э богъче вероморембу доргьой емиши (бэгIлидор, ширине бэгIли, тут, шофтолу, гIэйси, гIэрму, хуьлмов ве гъэребеч). Бебейхолу хуте сохдембу мере гъиребир сохде онгурбогъоре ве сохде шороб».
Чуьтам мэгIлуьми э Исроил четини кошде веровунде ве дошде онгурдоргьоре, Шивлей энугьо гье белки ниворов. Шегьерлуье онгурчи Я.Агарунов э ер овурдени, чуьтам хуте бири гъиребир сохде онгурбогъэ: «Лап гурунд бу. Хуте бирембируьм хуьшдени ме, суьфдеи вэхдгьо лап гIэзиет кеширебируьм, чуьнки нисе дануьсдембируьм офде герек гьисдигьо молгьоре эри гъиребир сохдеи онгурбогъэ. МэгIлуьмети э интернет е коминиш небу, ве екиш нисе дануьсдембу бирмунде, чуьтам гереки гъиребир сохде онгурбогъэ. Бэгъдовой се салиге ме эхирдеш офдем гереклуье мэгIлуьметире э интернет ве сер гуьрдем сохде гьечуь чуьтам э унжо вери, песде офдем гереклуье молгьоре эри гъиребир сохде жинс эн онгурдор мере. Ве имбуруз ме мидануьм гуфдире, ки ме э 90% хуте бирем гъиребир сохде онгурбогъ мере, чуьнки у бегьер ду. Э Исроил эри кошде веровунде онгуре гуьнжолуье овхьолет нисди, жейле э гърогъ дерьегьлуье жигегьо, эже ме зигьисденуьм. Эн ме лап четине овхьолете эри эни – онгурдор вероморени э гъум ве э меркез шегьер. Оммо ме гье генешки шор биренуьм, кейки онгурдор ме бегьер дорени. Ини и пушогьо э сер гьер гулей онгур венорем сетчати сипре мушукле, чуьнки гълхэнд сохуьм бегьере эз куьрм ве гъушгьо. Гьер сал вечиренки бегьере, ме э ер овурденуьм гIэзизе келетегьой мере, комигьореки омбаре салгьо бу онгурбогъгьо. Ве мэхьшево сохденуьм восдоре хори эз шегьер уло, эже мидануьм муьхшуьл бире э хьэз оморенигьо кор хуьшдерез».
Нуьвуьсди Хана Рафаэль
Тержуьме сохди Ильягуева А.
