6-муьн апрель, э Дербенд гирошди межлуьслуье вокурдеи арт-объект «Фуьрсореи э биёвгьо вэхд – 2125», ве дешендеи капсула вэхди э бинебору биёвгьо Дин-Догlоти бинелуье мескен «Кавкази Иерусалим».

Вожиблуье эри регион гъозие гирошди э бинелуье мескен гьейвэхдине вокурде оморенигьо хунегьо э район «Южный». Э гъэд бэхшвегиргьо дуьруьжде межлуьс: жигегир сенуьш Хьуькуьм Президенте Уруссиет Владимир Островенко, сервор Догъисту Сергей Меликов, сенатор Сулейман
Керимов, муфтий Москови Ильдар Аляутдинов, серворлуье раввин федерацие жугьурие жэгlмиет дин-догlоти Уруссиет Берл Лазар, дипломатгьо эз Еклуьгие Арабски Эмиратгьо, гьемиге дин-догlоти серворгьо Догъисту, бэхшвегиргьо жирелуье довгlои операцие, жовоне желдигьо ве екигегьо.
Межлуьслуье жерге кор сергуьрде омори эз гlэдотие вохурдеи гъуногъгьоре нун-не муьнуьк ве мизрэхьие ширинигьоревоз. Бири бирмундеи видео э товун культурни мироси Дербенд.
Э шолум гуфдиреи гофгьоревоз нушудии Сергей Меликове, риз кеширигьо вожиби проект эри муьхькем сохдеи гlэрейдин-догlоти дуь эекиревоз гоф сохдеи ве дошдеи торихлуье мироси регион.
Лугъондлуь вожиби, чуьки межлуьс иму гирошдени гьэгъигъэт э гье и борухо сохде рузгьо: и пушогьо гьемме мисирмуи гlуьлом гировунди мигlид еки эз лап вожиблуье мигlидгьо э ислам – Ураза Байрам, э и куьндлуье рузгьо миё бу товуше мигlид Песах ве православни Пасха» — риз кешири Сергей
Меликов.
Еки эз меселенгьо дин-догlоти довоми сервор Догъисту овурди Медински разименди 622-муьн сале. Гье и «Гъонун» мисирмугьо, хочперезигьо, ёгьудигьо руьхсет доре гьеркире ихдиёри азадлуь дошде хуьшдени дин-догlоти.
Э и товун гьер шишире рафдеи э гьер коми-бисдо дин-догlоти енебуге тейфе хьэгъэ норе чуь шишире рафдеи э гьемме хьуькуьм.
Вокурдеи бинелуье мескен, эз гофгьой сервор регион, неки дин-догlоти, оммо ве экономикеи вожиблуьи эри Догъисту. Уревоз мибу вогосунде э хуьшде чуьтам омборегъэдер сафарчигьо, гьечуь ве пулрасундегоргьо, хьозуьр гьисдигьо параменди сохде регионе.
Хэёл гуьнжолуьи Дин-догlоти бинелуье мескен гьисди эн сенатор эз Догъисту Сулейман Керимове, коминики вегуьрди э сер хуьшде хэржигьо вокурдеигьо.
Дербенд, э ёр овурди рэхьбер, гьисди куьнж чоррэхьи гlуьломи дин-догlоти. Гъисмет шегьер гlэжоиблуьи: хьэсуьл омореи э лугъондлуье гъэдими, у зигьисдени те гьеймогьине рузгьо, дошде омореи хуьшдени гlэжоиблуьире, не денишире э гъэдерсуьзе вечаруьсдеи бордеборд сохдеигьо.
Архитектор Бинелуье мескен Иса Магомедов нушу дори хэёл биёвгьо дин-догlоти еклуьги, коминики мибу еки эз лап дуьруьжде дин-догlоти еклуьгигьо э гlуьлом, нишоне еклуьги ве шолуми э Кавказ.
Проект вокурдеи бинелуье мескен, коминики фикир сохде омори экуьнди пенж сал, эшгъэдорегор мечеть шейха Зайда в Абу-Даби, еки эз гьемме дуьруьжд гьисдигьо э гlуьлом, оммо гъэдерлуь вердуьшлуь э догъистуни жире, инжо нушу дори ве гъэдиш дербенди гъэлече.
Гьемме гъэдер мескен вокурдеи — экуьнди 35 га. Гъэдер вокурдеи дин-догlоти – 2,7 га. Дин-догlоти э 88 куполгьо диаметр эз 6 те 22 метр. Минаретгьо Дин-догlоти бинелуье мескен мибу расире 88 метргьо, чуь мисоху вокурдеире эз гьемме гьуьндуьр э Догъисту.
Э вокурдеи мибу дарафде е ченд гъэдер музейгьо, китобхоне, конференц-дуьруьжде утогъгьо. Э куьндлуьи вокурдеи мибу вокурде тозе мошин поюндеи жигегьо э жейлее мейдоневоз эри сафарчии автобусгьо, коминигьоки мибу бесде э месконгьой Дин-догlоти бинелуье мескен пеедегешдеи куьр-
пи. Инжо хьэсуьл миёв жейлее мескен жуьр-бе-жуьрелуье мейдонгьо эри келетегьо ве гlэилгьо. Фасад мибу сохде эз греческий мрамор сипре рангевоз ве бугьолуье гьовунгьоревоз.
Э иловлей бохче мибу э десдин дебиреи университет, гъуногъхоне, зиреклуье ве фурухдение бинегьо. Рэхьбер Разимендире Владимир Островенко, серворгьо хьуькуьме гуфдири боворини, чуьки тозе бинелуье мескен мибу неки гьэгъигъэтие мирвори гъэдимие Дербенде ве гьеммей Догъистуре,
оммо ве гене еки очугъэ ведии гlэреймиллетлуье гъобули ве дусди, коминиревоз гъоим дошде гьеммей вилеет.
Межлуьслуье межлуьс э Дербенд кучмиш сохди сади гъуногъгьоре эз жире-бе-жирее регионгьо Уруссиет ве эз де вилеетиге оморегоргьоре.
Э гъэд эн угьо: Мухаммад Аль-Джабер – нушудорегор ОАЭ э Уруссиет; Омар Аль-Дерей – сернуьш Бинелуье рэхьбери ОАЭ коргьой исламе ве закяте; ИсаИхаб ве Рашид Аль-Яммахи – корсохгьой илчихоне ОАЭ; Аль-Ханаи Анвар Салем – кумекчи сернуьше Бинелуье рэхьбери ОАЭ э коргьой исламе ве закяте.
Серворлуье раби Федераци жугьури жэгlмиет дин-догlоти Уруссиет Берл Лазар бирмунде жирелуье минкини шолумие э еки зигьисдеи жире-бе жире хэлгъгьо э Догъисту.
«Лап бежид одомигьо пуьруьш сохде: «Гу, комини сури, чуьтам ишмуре бирени, чуьки гьемме месебегьо зигьисде э шолуми, бирори, гьеммееки?»
Чуьтам бироргьо эн иму зигьисде инжо, э Догъисту,- гье у овосунеи. Одомигьо нисе бовор сохде, комини инжо э еки гъэножогъигьо, муьгьбет ве хьуьрметлуьи, чуьки, эки гъимиши, иму нисе дире э еккейгегьо вилеетгьо»,- гуфдири у.
Берл Лазар бирмунде нуме Беинлуье бинелуье мескене, эхи Иерусалим – шегьер шолумини.
Муфтий Догъисту, шейх Ахмад Афанди Абдуллаев бирмунде, чуьки гьер сенгъ гъэдимие Дербенде – шогьод, чуьтам боворини муьхькем биреи не эз бэхьсгьо, э женгевоз, оммо эз хьуьрметлуьи ве хьохомлуьи.
Сернуьш Беинлуье рэхьбери мусурмугьо Уруссиете, шейх Равиль Гайнутдин дори гофгьо кумекии зигьисдегоргьой Догъистуре. Рэхьмие войгеигьо эз нум эну гуфдири муфтий Москови, серворе имам Москови Соборни хуней дин-догlоти мусурмуи Ильдар Аляутдинов.
Вокурдеи килисире, хуней дин-догlоти мусурмуи ве нимазе э екие е гъэдер мескен – гье у фуьрсореи эн иму хэлефгьоре, эри чуьки угьо, оморе э инжо гъэдиш зере еклуье Худоре, берде э хуьшдеревоз шолуми ве гъобули.
Боворини, чуьки вокурдеи Беинлуье бине кумекии доре имуре муьхькем сохдеи шолуми ве дуь эекиревоз варасиреи»,- гуфдири Архиепископ Махачкалеи ве Дербенди.
Эки бэхшвегиргьо келе гъозие руй бире ве меценат Сулейман Керимов:
«Суьфдеи бо мере воисде согъбоши гуфдиреи Худоре э песой минкини бегьем сохде мисворе. Воисде согъбоши гуфдире сервор эн имуре э песой коргьо, комики у гировунде. Э иловлей эну иму бирейм еклуьгие, не денишире э миллетлуьи ве боворини эн иму – иму гьемме еклуье. Ме согъбоши гуфдиреи
э гьемме зигьисдегоргьой Дербенд, бедел комики ме гьисдум. Мере несигlэтдори э беин бирорие гъэножогъи эки гьемме милетгьо ве дингьо».
Капсуле вэхде э фуьрсореиревоз э биёвгьо эрхэгьо гьишди Сергей Меликов ве Сулейман Керимов, гьемчуьн серворие раби Федераци жугьурие жэгlмиете Уруссиете Берл Лазар. У мибу вокурде оморе э 2125-муьн сал.
Бегьем нуьвуьсди когъоз ве гъуногъгьо, э у хьисоб жовонгьо – Раисат Акипова, э коминиревоз э Кремле вохурди Владимир Путин, ве Алексей Лобов – неве Отца Николае, коминики 40 сал бири гъуллугъсох э гьемшегьерие килисе.