Э 2024-муьн сал гировунде миев руз 25-сали, эзу вэг1эдо, кейки хэлгъ Догъисту бесгъун бердебу э сер ерэгъленмиши бире десдегьорево, комикигьо шишире дироморебируьт э республике э август 1999-муьн сал. И бедбэхде гъозие еклуьг сохди одомигьой Догъистуре бире ве бирмунде лап хубтеее жирелуьире: ватанхогьи, мердьети, игидьетире, гьинормендире ве хьозуьрлугъи эки хуьшденгъурбуни.
Э 1999-муьн сал гьеммей Софун Кавказ бири э гьеммишеи гуж зереи: э Чечня гирошдембу гъовхогьо, ловсохигьо ве одомигьо вир бирембидуьт э региогьой гъуншигьош. Бири мэг1луьми, чуьки гъэчэгъгьоре воисдени довг1о сохде ве ве и республикегьоре ведешенде эз хьисоб Уруссиет.
Кейки 7-муьн август 1999-муьн сал десдегьой Басаев ве Хаттабе шишире диреморет э Ботлихски район Догъисту, терсиреигьо бири гьэгъигъэтлуь: мидануге уруссиетие лешгер гирде гъозиере фирегъ сохде жигегьой гъовхое корисохире?
Чуь дегмиш бири э гуьнжуьндеи террористически хьуькуьмете э Уруссиет? Эри гъэлхэнд сохдеи хори хуьшдере вэхуьшдебируьт хуьшдени зигьисдегоргьо. Мердгьо вегуьрдебируьт ерэгъ ве рафде гъовхо берде э гъэчэгъгьоревоз. Гьеммежэг1мие поисдеи э гъэршуй боржбери бири бейхэберлуь ве э хьэвеслуь. Э ижире хэлгъие гьинормендиревоз, бараси биё бу э лой энугьо.
Э боржбери э десдей гъэчэгъгьооревоз хэлгъ кумеки сохди омбор. Угьо э гъовхогьо бэхш вегуьрдебируьт гьееки э лешгерчигьоревоз. Э Махачкале сер гуьрдебу кор сохде зутее штаб, ижире зутее штабгьо э гуьнжо овурде оморебу э еккейге шегьергьо ве районгьой республике. Оммо махачкалински бине бири рэхьберисохе жиге э гъэршуй боржбери. Инжо кура биребируьт нушудорегоргьо ботлихски ве цумадински гьемватанигьо эз Махачкеле, Кизилюрт ве Хасавюрт. Гьечи э гуьнжо овурде оморебу интердесдегьо-1999.
Андийски рэхь, Харами ве Кадарски жиге эн Федеральни гъувотгьо э и регион бири вес нисе сохдембу, ве гъэчэгъгьо вегуьрде кентгьоре э сереботи недебиреи поисдегоргьо э гъэршуй боржбери.
Э Ботлихски район зигьисдени кемгъэдерлуье хэлгъ подоберинци, угьо гьемме се кенти, дуьдуьре эз комики зафт сохде вегуьрдебируьт гъэчэгъгьо. Оммо сеимуьне, Зеверие Годобери, деригьо э гьуьндуьри 1700 метр, гъэлхэнд сохде оморебу э кумеки овчии туьфенггьоревоз. Песде э кумекии оморебируьт десдей афганигьо эн Магомед Хадулаев ве кент гъэлхэнд сохде омори.
Нушудорегоргьой андийски кентгьо еклуьг бире э иловлей рэхьбер ОВД Хасавюрт эн Умахан Умаханове
Гье у бири вожиблуье мескен: эзинжо рафдени рэхь эки чор догъистуние районгьо – Ботлихски, Ахвахски, Гумбетовски ве Цумадински. Десде э гуьнжо овурде оморебу эз корсохгьой РОВД ве э войгей хуьшде гуьре рафдегоргьо э унжо. Гъэчэгъгьо э Анди не дануьсдет дарафде ве десдей Ширвани Басаев бири нисд сохде эрафдегоргьо э сэнгъвоз эз дорундарафдеи.
Оммо эки у вэхд гъэчэгъгьо вегуьрдебируьт герденей догъи Харами, чуьки гьишде угьоре вегуьрде гъувоте ве рафде э лугъонди район. Э войгей хуьшде рафдегоргьо вегуьрди герденей догъире.
Лап гъэзоблуье говхогьо бири э песой кент Карамахи ве Чабанмахи. Э угьо гъовхо бердебируьт лешгерчигьо ве офицергьо эн ерэгълнмишие гъувотгьо, оммо ве лешгеригьо Догъистуние СОБР, комики гъэлхэнд поисде гужлуье гъовхо гъэчэгъгьоре эз суьфдеи рузгьой дарафдеи. 10-муьн сентябрь, э сер гьовкендеи Карамахи, угьо э вэхд гъовхо гужлуье пушо рафдеи дуьшменгьоре, фуьрсоре угьоре э видовусдеи ве хилос сохде ведабурра оморе десдегьо доруние лешгеригьоре.
Кейки гъэчэгъо поюнде оморебу э кадарски жиге, угьо 5-муьн сентябрь, эри чарунде тигъэт федеральни гъувотгьо ве э войгей хуьшде рафдегоргьоре, сер гуьрдет пушоворафдеире э новолакски районе. Угьо везифе норебируьт рафде э се рэхь: Цумадински, Хасавюртовски ве Кизлярски, оммо гье у нисе бири.
Эзу гъовхогьо гирошди 20 сал, оммо коргьо э мемзуьл веди бире очугъэтегьэр. Омори вэхд гъимет дореи у игидгьоре верзуьшлуь. 20-муьн июнь э «дузе риз» зигьисдегоргьой Ботлих хосде Серворе доре э войгей хуьшде рафдегоргьоре нум ветеране гъовхоие корисохи.
Владимир Путин, комики э 1999-муьн сал омори э Догъисту, гуфдиребу, чуьки у гъозиегьо мунде э ёр э гьемме зиндегуни. Э ёр эну гьисди, чуьтам зигьисдегоргьой Ботлих руй бирет эки эну: «Нисе воисде Уруссиете енебуге нисе дануьсде гъэлхэнд сохде имуре? Дить имуре ерэгъ!» Гьемчуьн э ёр овурдени, чуьтам серворгьой кентгьо пуьрсиребируьт эз лешгеригьо, эйчуьнисе э кор венгесде нисе оморе артиллерие. Рэхьбер жугьоб доре, чуьки эри эну хьэйфи хунегьо, зигьисдегоргьо гуфдири: «Нисе хьэйфи, зенит».
Сервор гъобул сохде фикире, ве Хьуькуьметлуье Думе гъобул сохди гъонуне, комики доре бэхшвегиргьо десдегьоре хуьшдегъэлхэнди э август – сентябрь 1999-муьн сале нум ветеран ве шуькестгьой гъовхоие корисохи.
