2-муьн февраль э Уруссиет нушу дори серсали бордеборд Гъирмизине Гъушун немецко-мил-
летперезие гъушун э гирошде рэхь Сталинградски гъовхо.
Еки эз вожиблуье гъозиегьо торихлуье бараси Гъирмизине Гъушун э Сталинградски гъовхо бири гъовхои еклуьги хэлгъ вилеет иму. Э Сталинградски гъовхо душ эки душ гъовхо берди кукгьо ве духдергьо уруси, украини, белоруси ве екигегьо хэлгъ СССР, э у хьисоб ве Догъисту.
Э зулумлуье рузгьо 1942-муьн сал омборте 15 гьозор догъистунигьо э войгей хуьшде гуьре дарафди э жерге гъэлхэндчигьо Ватани. Гьемме э 1943-муьн сал эз Догъисту омори 23308 эрзогьо эри рафдеи э довгlо э войгей хуьшде гуьре, эз угьо 12553 одоми бири фуьрсоре оморе э довгlо гирошдени-
гьо жиге.
7-муьн август 1942-муьн сал гъэрор норе оморигьо Довгlои Совети Закавкази довгlои жиге э мескенгьо Ставропольски улке, Софуние Осетие, Кабардино-Балкарие, Чечено-Ингушетие ве Догъисту бири дарафде э довгlои овхьол. Э шегьер Махачкале бири э гуьнжо овурде тозе 58-муьн гъушун э гуьнжуьнде оморе 4 туьфенге дивизиегьо, туьфенге десдегьо ве дуь артиллерийски десдегьо э рэхьбери генерал В.А.Хоменко. Эзуш бэгъэй, инжо бири 44-муьн гъушун, 135-муьн авиадивизие, Махачкалеи довгlои-дерьёгьие бинелуье мескен ве екигегьо довгlои беделгьо, э жерге коминигьо дарафди кем нисдие гъэдер догъистунигьо.
Э рузгьо Сталинградски гъовхо э Догъисту бири фирегь лов сохде оморе келе довгlои-гъэлхэнди кор э хьозуьрлугъи лешгерчигьоре, э гуьнжо овурде хэлгълуье гъушун, гъэзевот сохе батальонгьо, партизани десдегьо. Э вэхд гъовхо э гъэлхэнди Сталинград ве Кавказ бири хьозуьрлугъи 55 гьозор лешгерчигьо. Зимисду 1941-1942-муьн салгьо э район шегьер Махачкале ве Буйнакск бири гуьнжо оморе 91-муьн десде, э жергегьо коминики э хьисоб дебири те 600 догъистунигьо. Гьеминон 1942-муьн сал поисди э еки эз бинелуье рэхьгьо пушобери дуьшмене, хэрекети сохдигьо эки Сталинград. Эз мигле август 1942-муьн те гирошде гъушунгьо Сталинградски довгlои жиге э пушоворафдеи гье и десде гировунди жирелуье гъэлхэнди э куьнди Сталинград ве э Калмыкски пелесе. Лешгерчигьо дивизие э гье и гъовхогьо нушудори мердьети ве ветовусдеи. Бегьеми бирмундеи, чуьки э рузгьо гурунде гълхэндие гъовхо э песой Сталинград десде Магомедзагида Баймурзаеве э гуьнжуьндеи 11 одоми 24-муьн август гъобул сохди тенсуьзие гъовхо э десдей дуьшменгьо, э хьисоб сохи омборте 100 лешгерчигьо ве офицергьо. Э дурине жигегьо эки Сталинград лешгерчигьо десде кумторкалинце М.
Баймурзаеве вогогьруш сохди гlэжелсуьзе игидьети панфиловцев. Э вэхдгирошдеи руз угьо э тенсуьзе гъовхо гъэзевот сохди те 30 ве ералуь сохди экуьнди 70 офицергьо ве лешгерчигьо дуьшмене, бордеборд сохди дуьшмение танкгьоре. М. Баймурзаев бири гурунд ералуь, оммо рэхьбери сохде гъовхоре не поисди. Баймурзаевцигьо гьемме телеф бири, оммо дуьшменгьо не гирошди эз
сер риз серхьэди гъэлхэнди угьо. Игиди М. Баймурзаеве эз уьлуьм эулое нушу доре омори орденевоз Ленина.
Эри лешгерчигьо десде бу норе оморе сенгъ ёровурди э дигь Уманцево, э куьндлуьи коминики гирошди гье и зулумигьо.
Гьинорменд дарафди э гъовхо э танкгьоревоз лешгерчигьо десде Идрисе Абакарове ве нисд сохди 5 дуьшмение мошингьо эз 11. Снайпер, келеи сержант Григорий Белов эз Бабаюрт,
бу лап хубе снайпер 91-муьн десде. Э кутэхьэ вэхд у нисд сохди 275 миллетперезие лешгерчигьо ве офицергьо.
Желдлуье бэхшвегиргьо Сталингрдски гъовхо Шетиель Абрамов, Аметхан Султан, Араз Алиев, Александр Назаров, Анатолий Хуторянский, Магомед-Загид Абдулманапов, Зульпукар Абдурахманов, Ирбайхан Бейбулатов, Петр Крутов, Цахай Макаев, Николай Подорожный ве Илья Тахтаров эзуновлейге бире гъозие верзуьшлуь бири э хуьшдени игидьети гуьре буьлуьнде нум гlуьзетлуье Игид Союз Совети.
Игидлуь гъовхо берди эки бору Сталинград Кошманбет Кидирниязов, Уружбек Балафендиев, Магомед Меджидов, Мирза-Гаджи Магомедов, Мусаиб Стальский (кук хэлгълуье шогьир Сулеймане Стальского), Магомед Гамзатов (кук хэлгълуье шогьир Догъисту Гамзате Цадасы, келеи бирор Расуле Гамзатове), Али Джамалутдинов, Джалат Азимов, Тагирбек Алисултанов, Султанахмед Девришбеков, Эфенди Гафуров, Набиюла Рабаданов, Виктор Хрисанов, Магомед Багандов, Владимир Гаврилов ве омборе екигегьо. Э е жерге э мердгьоревоз жуьргlэтлуь гъовхо берди э Сталинград гlуьзетлуье духдергьо Догъисту Ханбике Эмирсултанове, Вера Ханукаеве, Елизавета
Бокове, Е.Н. Черкашине ве екигегьо. Э рузгьо игидьетие гъэлхэнди Сталинграде ве Кавказе догъистунигьо хуьшдере гьимиш нисе сохдение жофоревоз нэгlэл зере омори барасире.
Бегьеми бирмундеи, чуьки корхонегьо Догъисту, хуте биреи молведешендеи экуьнди 40 жире ерэгъленмиши ве девлет ерэгъи.
Миё бу гlуьзет сохде, чуьки ведешендеи довгlои мол эз гьер руз серзиёд бири. Эгенер э эхир 1941-муьн салкорхонегьо Догъисту ведешенди 5 гьозор артснарядгьо, гогь э октябрь 1942-муьн сал энжэгъ еки эз завудгьо дори э довгlои жиге 16 гьозор снарядгьо ве екигегьо довгlои мол.
Э 1942-муьн сал колхозникгьо Догъистуни Республике дори э довгlои жиге ве вилеете омборте эз 1 млн пуд нуне, оммо дошдегоргьо молгъэрере э суьфдеи мегьгьо гье и сал – 76818 пуд гушд, 14322 пуд руьгъэн, 63552 пуд пешм, 151150 пудгьо пени, 2 млн 533 гьозор
хое, млн пудгьо онгур, хьэвуьжгьо ве екигегьо мэхьсуьлгьо.
Ватанхогьи хэлгъгьо Догъисту э рузгьо гъэлхэнди Сталинград ведибири ве э войгей хуьшдеревоз дебердеи э фонд гъэлхэнд сохдеи Ватан эн хуьшдени ю дошде оморе нэгъд, жовогьилетгьо, ёргирие чигьо, мэхьсуьл хурекхури. Э кутэхьэ вэхд догъистунигьо энжэгъ э фонд вокурдеи танкови колонне нум Шамиле деберди 25 млн монет, оммо э фонд вокурдеи авиаэскадриль нум Игид Союз Совети Валентине Эмирове вечире омори 26 млн 640 гьозор монет. Э овгъотгьо, вечире оморигьо догъистунигьоревоз, бири вокурде оморе танкови колонне нум Шамиле, авиаэскадриль нум В. Эмирове, Уллубия Буйнакского, Алибеке Богатыреве,
Гаруне Саидове, Махаче Дахадаеве, гьемиге «Корсох довгlои Софхоне» ве «Пионер Догъисту», се жебепоезд.
Хэлгъгьой Догъисту э дуь сал довгlо вечири ве фуьрсори эри лешгерчигьо 150 вагонгьо э гермие чигьоревоз ве 140 вагонгьо хуреклуье ве гьер чи бэхшгьо, омборте 80 гьозор теке жейлее посилкегьо. Э хотур хилоссохдеи зиндегуни лешгерчигьо ве рэхьбергьой Гъирмизине Гъушун догъистунигьо хьэйф нисе кешири э хуьшдени хун ве зиндегуни.
Догъистунигьо, варасири, комини уьлуьмлуье хэтолуьи вери э сер Ватан э рузгьой довгlо, нореи жэгlмихьуь-куьмлуье мерэгъгьоре зеверте эн хуьшдени ю, гьичиш нисе гъимиш сохдеи эри дануьсде расунде бараси хуьшдени Ватан э сер дуьшменигьо. Хэлгъгьо Догъисту э хьэёревоз веровунди гъэрхунди хуьшдере э пушой Ватан ве эну гъэлхэндчигьо.
Буьзуьрге Сталинградски хори, декуьрде омори хуневоз кукгьо ве духдергьо вилеет иму. Гье и хори гьисди бирмунуши игидьети, хуьшдере гъимиш нисе сохдение э боворини Ватан, кор еклуьги, бирорьети ве дусди гьемме миллетгьо ве хэлгъгьо эн иму омборемиллетлуье ватан. Гирошдигьо мугъоетире нушу доре!
Ве э гье у гьевелине нисе торики зере гlуьзети ишугъ дореи торихлуье игидьети гъэлхэндчигьо Сталинграде, э гъэд комигьо бири кем нисдие гъэдер догъистунигьо.
