Хьуьрметлуье депутатгьо Хэлгъие Гуьрдлеме Республике Догъисту! Хьуьрметлуье догъистонигьо!
Э гуьре э ихдиёри, комики доре мере Конституцие Республике Догъисту, руй биренум эки Хэлгъие Гуьрдлеме Республике Догъисту э гьерсалине Фуьрсореи э товун гъойде коргьо э республике э бинелуье везифегьо э куьндлуье биёвгьо вэхд.
Эз февраля 2022-муьн сал зиндегуни вилеет ве гьер эз иму дегиш бири.
Имбуруз иму варасире, чуьки поисде э борж э неонацизмове барасире берде – гъэрди эн иму э пушой келетегьо ве гъэрхунди э пушой биёвгьо эрхэгьо.
Республике Догъисту чуьтам субъект Уруссиетие Федераци деберде верзуьшлуье омонети э коргьо гъэлхэнди хьуькуьмлуье бимихьтожи эну, муьхькеме сохдеи экономике ве зевер бире пулрасуни эри дошдеи одомигьоре.
Э фуьрсореи эри Федеральни Гуьрдлеме Уруссиетие Федерацие Владимир Путин нишоне веноре стратегически денишире политически, социальни, экономически ве технологически рэхь параменди хьуькуьм э куьндлуье сал.
Э и документгьорево нории миллетлуье везифегьо: муьхькеме сохдеи жунсогъии, зевер биреи пулрасуни эри дошдеи ве кумеки кифлетгьо; тербие дореи ватанхогьи ве социальни жугьобдорлуьи; э гуьнжо овурде хубе зиндегуние иловле; параменди экономике; технологически суьфдеи ве цифровое трансформации.
Э и дуьруьжде утогъ гьисди лап хубе одомигьо – игидгьо эн вэхд иму, бэхшвегиргьо жейлее довгIоие операции. Омборе гьемватанигьо гьисди имбуруз э пушоие, э у десде, комики доре веровундеи везифгьоре. Эри гьемме эн угьо воисде хосде зутеи вогошдеи э хуне э барасирево, веровунде гъэрд эн хуьшдере э пушой Ватан!
Уже ездегь догъистонигьо верзуьшлу нуме Игид Уруссиетие Федераци. Гьемме угьо сикеи эн Догъисту, сикеи эн Уруссиет, меселен эри иму!
Эки гъимиши, бежид гъимет игиди – зиндегуни. Э ёр гуьрде гьере – гъэрд эн имуни! Беди одомигьо, ки вир сохде куьнде одомире, – гье у жэгIмие беди… Иму дорундуьли хьэйфбери сохде э гьерки, ки офдори э гIэжели жуьргIэтлуье э зими гъовхои. Хосденум вегири эн угьоре ёровурде э сессуьзирево…
Хьуьрметлуье догъистонигьо!
Э республике эн иму э гуьнжо овурде э войгей хуьшде гуьре десде «Каспий», э гъэд комики омборте 200 одоми. Угьо сохди вихдеи гъэгъигъэти лешгерчи: вегуьрде э дес ерэгъ ве берде гъуллугъ сохи э жиге жейлее довгIоие операции.
Э гъэд веровундеи проекте «Иму гьеммееки» республике дори омборте 700 млн монет, эз жире-бе-жирее чешме омори эки 400 млн монет. Бинелуье бедел и овгъотгьо уже фуьрсори э герекие жиге.
Келе гъэйгъу иму доре пуьрсуьшгьо гуманитарни кумеки э буланмиши кеширегоргьо э районгьо тозе региогьо Уруссиетие Федераци. Догъисту сервори сохде э сер Михайловски районе Запорожски области. Уже тозеден вокурде омборте 25 объектгьо социальни ве инженерни инфраструктурни, гъэрор норе ве еккейгегьо четинигьо зиндегуни.
Э куьндлуье вэхд везифе норе э кор венгесде региональни корсохие проекте «Вэхд игидгьо», э товун комики ёр овурде э Фуьрсореи эн хуьшде Сервор. Э гъэд бэхшвегиргьо жейлееопераци омбори мэгIрифетие одомигьо, хьозуьрлуь гирошде хундеи э биёвгьо вэхд вегуьрде бинелуье коргьо чуьтам э хьуькуьм, гьечи ве э коргьо соводи, жунсогъи, дореи секонеисуьзи ве дивуни ихдиёрлуьи.
Хьуьрметлуье депутатгьо!
Иму э республике омборте се миллиони. Ве гьерки гьисди ихдиёри зигьисде хуб, бире боворинлуье э биёвгьо эн хуьшде ве биёвгьо гIэилгьо ве невегьо. Э фуьрсерои серворе жейле гъэйгъу доре пуьрсуьшгьоре зевербиреи риз гъэдерлуьи зиндегуни ве гъэзенж могьлугъи, кумеки кифлетгьо. Э гье у рэхь коргьо гьисди вожиблуьи ве эриму, гьэгъитгъэт 2024-муьн сал э Уруссиет мэгIлуьм сохде Сал кифлет! Эри Догъисту э садсалие дингьорево веровундеи и коргьоре доре вегири.
Э федеральни бюджете э везифегьо пушоки дире дануьсдеи омборе овгъотгьо. Гъэдэгъэ хьуькуьм республике э вэхд ю хьозуьр сохде ве фуьрсоре герекие документгьо э федеральни органгьо хьуькуьм эри дореи верзуьшлуье нушудорение Догъисту э тозе миллетлуье проектгьо, «Кифлет», «Дуразкешие ве желдлуье зиндегуни».
Бине пулрасуни эри дошдеи жэгмет – гье у сэхде экономике.Э дегиши гьевелине келе сэхьибети коллективни МэгIэров оморе многополярни коргьо. Э и игърол везифе эн иму желди параменди сохде. Э 2023-муьн сал экономике эн республике зевер бире э омборте э 5%. Промышленносте, дигьбоние сэхьиблугъи, вокурдеи ве транспорте – диеш омборте.
Мегьине муьзд жофои зиёд бири э 9%. Жейле вожиблуь, чуьки нисе зофру сохде пулдореи э экономике, чуь гуфдире э товун боворуни бизнесе э себэхьине руз.
Органгьо хьуькуьмлуье хьуькуьм хьозуьр бире кумеки доре предпринимателгьоре э гьемме корисохи хубте сохде веровундеи миллетлуье проектгьоре, доре муьлкгьо.
Иму бегьем сохде дешендеи Региональни пулдореие гъэдер э республикански риз гъэдерлуьи. Э и сал иму миданим гирвуьнде коре э риз гъэдерлуьи муниципалитетгьо.
Гереки зиёд сохде коргьо эри овурде пулдорегоргьоре
Хьуьрметлуье депутатгьо!
Келе четини мунде хэржи не бире бюджетни овгьотгьо. Органгьо хьуькуьм ве жигее хуьшден рэхьберисохи республике дануьсде кем сохде доруние гъэдер хэржи не бире пулгьоре.
Гъэдэгъэ зере э хьуькуьм республике э кор венгесде фикир эри хубте сохде бюджетни хэожигьоре э серноме республикански органгьо хьуькуьм. Денишире э келе барасигьо коре
Хьуьрметлуье депутатгьо ве огол зереи!
Бинелуье суьфдеие коргьо эн иму гьисди э Везифегьо социально-экономически параменди Догъисту те 2030-муьн сал. Угьо э рази биреи э везифегьо, комики норе сервор Уруссиет.
Хосде те октябрь доре тозе коргьо эри винире э Хэлгъие Гуьрдлеме Республике Догьисту.
Корхонгьо гъэлхэндие-промышлени комплекс Догъисту мол ведешенде герекие молгьо эри лешгери.
Гереки зуте э гуьнжо овурде пойвокуе, шишеи, дуьрлугьие, пешмие, ведешендеи вокурдение молгьо промышлени. Гереки э кор венгесде пуллуье кумеки промышлени, дешенде жейлее пуллуье игърол, э хуьшде вогосунде пулгьо эз федиральни бюджет, э у гъэдер эз хьуькуьмпрограмме.
Агропромышлени комплекс гьисди бинелуье кор экономике республике. У бирмунде гьеммишеине зевер биреи ве деберде келе омонети э жэгIмие региональни мол. Э омборе бирмунуши иму дарафде э пенж жиге э гъэд регионгьо Уруссиет.
Везифе эн иму – дошде и хубе коре ве веровунде келе проектгьо, чуьтам «Вокурдеи гушдехьозуьрсохдение корхоне», «Зеверетехнологични корхоне гушдешире молгьо», параменди сохде богъдори, э кор венгесде хоригъуллугъсохие муьлкгьо, тозе сохде дигьбоние техникере, дешенде гьеймогьоине коргьо.
Гьемчуьн вожиблу гъобул сохде гъэдер э войге сохде пулдореи э молгъэредори ве битмишидори, дошдеи ве корсохдеи дигьбоне молгьо.
Э гъэд импорте э жигей киниге корсохде э республике гуьрд сохде жиге, эже дошде ведировунде богъие молгьо.
Э хьэвуьжие коргьо иму вегурде суьфдеи жиге. Э хьуькуьм республике норем везифе э тумверовундеи хьэвуьжгьо э имиди дореи эри гьемме вилеет.
Э параменди жэгIгири ве зиёд сохдеи жэгIие молгьо э Догъисту гьисди зевер биреи. Гереки э гуьнжо овурде корхонегьо, суьфдеи нубот каспийски килька, гуьрд сохде бэхшсохдеи, зиёд сохде гуьрдеи еккейгегьо жире жэгI.
Онгурешоробие комплекс гьисди вожиблуе кор экономике Догъисту ве эну «брендом». Эки 40% вечиреи онгуре э вилеет гьисди э республике эн иму.
Эз 2020-муьн сал отрасль бирмунде омборе зевербиреи. Мейдун зеве бири э 2,5 гьозор га, вечиреи онгуре зевер бири э 40%, мол ведешендеи хубе мол ичкуи э 5 гиле.
Э у вэхд четини отрасль мундени дошдеи тозе онгур хурекхоне жинсгьо эри гьеммесоюзие фуьрсореи вегуьрдегор. Чоре ведибире э хуьшде вогосунде пул расундегоре эри вокурдеи гьейвэхдине гьомбор э кор венгесдеи жире кор хьуькуьмлуье кумеки.
Хьуьрметлуье гьемкорсохгьо!
Не дануьсдеи эз гъирогъ гешде тигъэтире овхьолет ве ихдиёр гьисдигьо руйбиреи э муьхькемлуье коммунальни хокоругьо.
Э рамке гъэрорноме четини э хокоруревоз э республике сергуьрде омори вокурдеи се хокорувихде комплексгьо гъувотлуьи 950 гьозор тонн э е сал ве мескен э хори деноре хокору гьемме гъувотлуьи 300 гьозор тонн э е сал. Угьоре вокурдеи миё бу бегьем сохде э эхир 2024-муьн сал.
Бинелуье бенд объектгьо гьисди э Хасавюрт, Дербенд, Карабудахкентски, Кумторкалински дигьбонгьо э разимендиревоз расундеи жире.
Гье у объектгьо рухьсет доре дануьсде расунде пурлуье е гъэдер жуьмуьсдеи хокору, еклуьг бире вихдеи дуьимуьнлуье моли овгъотгьо эри песдение тозе корсохи, чуь кем сохде гъэдер хокору, фуьрсоре оморенигьо эри э хори деноре.
Хьуьрметлуье догъистонигьо!
Шегьер вокурденигьо гъонунноме э пушо норе вожиблуье рэхь кори согъэтегьерлуье параменди одомигьоре Уруссиети Федерацие. У программегьо, оголзеригьо зевер сохдеи хубте э кор венгесдеи хоригьоре, э гуьнжо овурде хушхьоле зиндегуни инсоне ве параменди гьемме гереклуьи эри зиндегуни, Тозе сохдеи жигегьо жэгIмие э кор венгесдеи э дигьбонгьо ве шегьери округгьо.
Э у вэгIэдо эз хуьшде нэхэберекие, гьечуь нуме гуфдирение «нуьгде», вокурдеи бири туьнде четини эри шегьергьо ве дуьруьжде дигьбони могьлугълуье пунктгьо Догъисту. Вэхдгьо селигъэсуьзе вокурдеи оморе расири э ведибиреи согъэ микрорайонгьо, э комигьоки зигьисдени дегьигьо гьозор шегьеригьо поликлиниксуьз, рэхьсуьз, би гIэили бохче, школесуьз, би вэхд форигъэти жейлее чапарлуье мескен. Гье у сохде кор миё бу ёгъинлуьи поюнде! Гьемиге миё бу веровунде жерге кор эри э гуьнжо овурде гъэдерлуье, зиндегуни гереклуье тегьер эри эну одомигьо, комигьоки э у хунегьо бири кучмишбиреи.
Гъуллугъ доре хьуькуьм республике, гьемиге серворгьоре муниципальни районгьо ве шегьери округгьо желдлуь деноре жейлее фикир ве жире кор согъэтегьерлуье параменди е гъэдер мескен э жейлее чапарлуье мескен хуьшдени жугьобдорлуьи, гереклуьи э гуьнжо овурде жирелуье еклуьги идоре органгьо хьуькуьм. Э товун рэхь кор веровундеи тевэгъэ гуфдиреи э ноябрь гирошденигьо сал.
Э Республике Догъисту хьозуьр сохде омори Мэхьшово параменди жэгIметлуьи транспорте. Уре э кор венгесде гъобулсохи бэхшвегири рэхьбергьо Росавтодор. Очугъи жирелуье рэхь кор параменди гье у отрасль те 2030-муьн сал э у хьисоб тозе сохдеи бохче мошингьо.
Хогьиши эз хьуькуьм республике э вэхд ю нушу доре гереклуье э жэгIмиетлуье транспорте э федеральнигьо органгьо ве дануьсде расунде гъэлхэнди гье у эрзо.
Хьуьрметлуье гьемкорсохгьо!
Гъэйгъу кеши доре хуьрд-хэсдеи э рэхьгьо. Душвери беде гоф сохи нисди дуьлхомуши!
Экуьнди гьер руз иму дануьсденим э товун тозе ДТП, бежид уьлуьмлуье эхиревоз. Э омборте гъозие-гэдер хуьрд-хэсдеи бирени э тахсири сэхьиб мошин. Бинелуье себеб – ведарафдеи э «вохурдеи», эз гьонун ведарафдеи зурие рафдеи, тигъэтисуьз сэхьиб мошин енебуге хуьрд биреи мошингьо.
Гьерки, ки нуьшдеки э мошин миё бу дануьсде хуьшдени жугьобдорлуьи э пушой инсон! Энжэгъ эз сергуьрде и сал э республике муьрди 112 одоми, буланмиши кешири 752 одоми. Омборте, угьо гьисди жогьиле одомигьо. ДТП – э у хьисоб гьисди бинелуье себеб муьрдеи э Догъисту ве кими вэхд пушогири сохде гьеле дуьли ве онкологие нечогъигьо.
Хьуьрметлуье гьемкорсохгьо!
Мере войге бу бирмундеи тигъэти э параменди Махачкалеи дерьёгьие алвари порте, коминики гьисди вожиблуье десде Транскаспие рэхь рафдеи гIэрейхэлгъие транспорти жиге рэхь «Софун – Дорум». У гьисди е тек бее не зерение порт Уруссиет э Каспие.
Эри технологие тозе сохдеи ве параменди порте гъобул сохди гъэрорноме э товун уре восдореи э хуьшде вогосундеи гереклуье пул расундегор. Буйругъ э товун восдореи гъул кешири президент Уруссиет.
Э пушо дери тозе сохдеи портовие гуьнжо овурдеи гьейвэхдинеи жиге дореи эри транспорти рэхь «Софун-Дорум», вокурде дерьёгьие пункт фегьмсохи дегьишде жиге «Махачкале», рэхьгьовуние вихде жейле сохи бохче, тозе рэхь эки порт ве тэхуьли рэхь зеверте дуьруьжд.
Э бараси экономике бирмунуши корхоне зевер мибу се гиле, зевер мибу муьзд вечиреи, мибу э гуьнжо овурде тозе корлуье жиге.
Президент нори везифе э гъэд шеш сал вокурде э вилеет омборте 50 мошинерэхь гьей сохде э иловле шегьергьо. Сесе эз угьо миё бу э Догъисту. Сергуьрде омори вокурдеи гъирогъгешдеи рэхь шегьер Хасавюрт.
Гьемиге тозе гъуьч сохде оморе ве зиёд фирегьсохи те чорлуье риз вожиблуье федеральни мошинерэхь Р-217 «Кавказ». У рэхь гьисди вожиби эри транспорти рэхь «Софун-Дорун», гьемме рэхьи тур регионе.
Э Догъисту мибу гировунде жерге кор э товун гьейвэхди сохдеи рэхьгьовуние транспорте. Э гирошденигьо сал гузети дарафдеи 4 тозе гьйвэхдине одомини электропоездгьо. Э бараси эн иму э вэхд ю ве веровундеи э пушо норе гереклуье кор э гирошде сал сергуьрди дуьимуьн е гъэдер вэгIэдо тозе гъуьчсохи аэропорте «Уйташ». Мибу вокурде тозе э паруьсде-жиге нуьшунде риз, чуь руьхсет доре векенде гъэдерлуье терг э товун гъобулсохи жуьр-бе-жуьрелуье жире эвирлуье судовгьо, зеверсохи гъэдер гъуллугъ сохде оморе самолетгьо ве одомигьо. Э хотур чуьки гье у мибу желдлуь параменди сафари ве екиге отрасльгьо экономике.
Хьуьрметлуье Догъистонигьо!
Овхьолет э энергетикие десде мундени гуж зереи. Веровунде оморе гъуллугъ гьеле разименди нисди э войге могълугъ. Энергетикие десдегьо, бешгъэ ПАО «Уруссиеттур» ве эну филиалгьо, органгьо веровундегоре хьуькуьм желдлуь кор сохде эри эз гурунди гирошде.
ПАО «Уруссиеттур Софунлуье Кавказ» войгелуь те эхир 2024-муьн сал эз хьисоб овгъотгьо федеральни пул расундеи э кор венгесде суьфдеинуботлуье коргьоре э товун тозе гъуьчсохи трансформаторнигьо ве зеверие вольти риз электрогировундеи э гъэдер 1.9 млрд монет. Гьемиге э пушо нори гировунде диеш жерге кор э Махачкале э гъэдер те 1.5 млрд монет эри хьозуьр сохде поизи-зимисдуьи вэхд 2024-2025-муьн салгьо. Гьелбетте, мибу фегьм сохде у коргьоре ве хубе дузгунлуье хэржи сохдеи пули овгъотгьо.
Хьуьрметлуье гьемкорсохгьо!
Э Республике э 2023-муьн сал э боржбери э косибе ве кумекии михьтожлуь одомигьо бири доре омборте 21 млрд монет. Зиёдте 800 гьозор зигьисдегор республике вегуьрди жуьр-бе-жуьрелуье хьуькуьмлуье пул кумекии ве диеш кумеки.
Игърол бесди омборте 6,5 гьозор социальни контрактгьо э гьемме гъэдер пул 1 млрд монет. Асант бири жире кор угьоре игърол бесде э федеральни риз гъэдерлуьи. Жирелуье вожиблуье жиге гьисди э омборе гIэили кифлетгьо.
Хьуьрметлуье гьемкорсохгьо!
Республике Догъисту гуьрдени бердегоре жиге э вилеет э хьисоб дебердеи э кор венгесде школегьо ве гIэили бохчегьо. Э 2023-муьн сал дебердеи э кор венгесде 37 школегьо ве 11 гIэили бохчегьо, чуь э 24 объектгьо омбортеи, эз 2022-муьн сал. Э гирошденигьо сал иму э пушо норе деберде диеш омборте объектгьо, э у хьисоб те 40 школегьо.
Оммо эгенер иму не дануьсде рэхь берде э комининиге везифегьоревоз те 1 сентябрь, иму не гьишде веноре бедхэржи бараси хундеире, хубте дуразкеши е гъэдер вэхд гировунде коргьоре, эри чуьки э вэхд зимисду школе не дарафде э гъэгьтии.
Войге сохде бу гьемиге гIуьзет сохде барасигьо эн иму гIуьзетлуь бирегор десде «Динамо». Ведарафдеи э Премьер-Лиге – шинох гьисдигьо гъозие эри Догъисту! Имбуруз иму виниреним, чуьки футбол э республике гирошди э лап тозе риз гъэдерлуьи. Ве вожиблуье жиге э у, гьелбетте, возири жирелуье хосиет догъистунигьо. Гереки фикир сохде э товун, чуьтам гье и жире спорте э кор венгесде э социальни эри республике проектгьо.
Хьуьрметлуье гьемкорсохгьо!
Дуьшменгьо имуре войгеи дегесунде милеетлуье ве дин-догIотти дуьшмени э Уруссиет. Дошдеи э гIэреймилеети ве гIэрейдин-догIоти разименди жейле вожиби имбуруз э овхьолет иловлеи четини гIэрейхэлгъие гъэножогъи.
БигIэдотие бедхэтокори э алвари-дуьлхошие бинелуье мескен «Крокус-Сити» берди зиндегуни 144 одоми. И зулумсохгьо бири овурде эз де вилеетиге гъуллугъ сохдегоргьо ве гIэрейхэлгъие зулумкорсохгьо э сер интернет. Угьоре имид дори пул дореи ве пэхьни сохде э мескен Украине.
Гъозие э гIэрейхэлгъие аэропорт шегьер Махачкале э октябрь гирошдигьо сал гьемиге бири меселен жирелуь сохде хьол могьлугъе ве гуьнжолуьи четине овхьолет иловлеи э сереботи хэбербери. Оммо омборте зигьисдегор республике иму пиш сохдеи ижире хьэрекети жейлее хоингьо, комигьоки, нуьшдеи э песей серхьэд, хьэрекети веноре буш сохде овхьолете э регион. Боржбери э бедкорлуьеревоз э Догъисту мунди э вэхд ю герек гьисдигьо.
Оголзереи рэхьбергьоре ихдиёри гъэреул сохдеи органгьо, органгьо веровундегор хьуькуьм, гьемшегьери хуьшден рэхьбери, дин-догIоти корсохгьо зиёдие гъувотдоре жерге кор э товун пушоки дире дануьсде, зуте мэгIлуьм сохде бедхэтокоре, дуьшмение ве милеетлуье нушудореи, зевер сохде гушэлвели э дануьсде расундеи секонеисуьзи э жигегьо дуьруьжде омореи одомигьо.
Хьуьрметлуье гьемкорсохгьо!
Э фуьрсореи хуьшде Хэлгълуье Гуьрдлеме республике ме дореи омборе везифегьо, комигьоки гьисди э пушой иму э и куьндлуье вэгIэдо.
Жирелуье рэхьбери э республике зу михьтож бири э дегиш биреи. У миё бу хубте бире, гьевел гьемме, эз жерге вегуьрде вогогъруши жире кор чуьтам э риз гъэдерлуье республикани десде, гьемиге ве э муниципальни риз гъэдерлуьи.
Э жигей муниципальни дигьбонгьо миё бу бире округгьо, оммо э жигей дигьбонигьо ве шегьеригьо кучмиш бире жиге – мескенлуье отделгьо хьуькуьмлуье округе. Э ижире рэхь рафди омборе регионгьо.
Э хотур чуьки тозедебердеи э округгьо деберде омори еклуье жире кор рэхьберсохи ве гуьнжо овурди очугъэтегьер хьуькуьм: Е сервор, е нушудоре орган, е тек хьуькуьмлуьи.
Биёйт тозе дегиши сохде офдоригьо э бэхш иму вэгIэдо. Боворини, чуьки Догъисту э номусевоз весиет дореи эз бебегьо ве келе-бебегьо, веровунде миёв гьемме норе везифегьоре эри хуьшдени параменди ве э хушхьоли эн иму буьзуьрге Ватан – Уруссиет!
Фуьрсореи хуьшдере воисдени бегьем сохде э гофгьой президенте Уруссиет Владимире Владимировиче Путине эз фуьрсореи Федеральни Гуьрдлеме Уруссиети Федерацие: «Иму – е тек келе кифлет, иму гьеммееки, ве унегуьре миё сохде гьемме гьечуь, чуьтам э пушо норе ве войге сохде, чуьтам мэхьшево сохде».
Согъбошит эз тигъэти.
