Нум Фазу Алиевой суьрхине хьэрфгьоревоз нуьвуьсди э торих классикеи совети литературе. Уре бири бэхшире дуьдуьи орденгьо «Знак ГIуьзетлуь» ве дуьдуьи орденгьо Дусди хэлгъгьо, орден Динбоворсох апостоле Андрее Первозваннове, гьемиге верзуьшлуь суьрхине медаль Совети фонд гIуьломе.

Хьэсуьл омори эз деде миё бу бирени шогьир э дигьбон Геничутль Хунзахии район э 1932-муьн сал.

Бэгъдовой варасдеи школе тербиевегирди э Махачкале э зенуне тербиедорегоре институт.

Оммо жун духдере войге бу екиге. Уре воисде бу рафде э Москов ве екем дэгIэме дире дарафде э Литератури институт. Сикелуье, не вердуьшлуье гьич вэхд песо рафде, у бисдо селигъэе хьозуьр сохде дестонгьо эри межлуьслуье боржбери: экуьнди согъэ книг, нуьвуьсде омори э десхэти.

Бу боворилуь, чуьки дестонгьо эну хьэз миёв ве у ёгъин дарафде мибу э у хубтее хундение идоре. Гьечуь у ве бисдо. Ректор Литинституте Алексей Мигунов, бегьем шинох бире э угьоревоз, гъэгъигъэтиш бири муьгIуьжуьзи э уревоз, эри чендгъэдери угьо расиреи, буьлуьндлуье, невогогьрушлуье.

— Ини у гъэгъигъэтлуье шогьири! – хьэрой сохди у.

Дестон жогьиле шогьире тэгIриф доре тебиете гьечуь, чуь воисдебу гье инжо форигъэти вегуьрде э зир сое келе луьгелуье акацие. Енебуге зеверо верафде гьуьндуьри э догъ ве эз унжо учмиш бире, гуйге гъуш, гъэнет зере э зеверсер гIуьлом, бэхш сохде доре инсоне бедел хуьшдени рэхьми ве рэхьмедуьли. Э дестон хуьшде Алиеве вокурдени бегьем екиге гIуьлом, эже нисди жиге зулумире ве соводсуьзире, эже одомигьо гьер руз эз дорундуьли шор бире дуь эз еки. Негьогъсуьзи тэгIриф дорегор мэгIрифет эну эз е гъэдер вэхд мибу хунде:

Э и рузгьо хов омори мере:

Жар-гъуш ме вегуьрдем гьебирден

Ве э уревоз зеверо варафдем,

Эже гьеммишеи товушлуь

Очугъи ве черхэ гешде

Ве ини, сикелуье, жуьргIэтлуье,

Э товушлуье рэхь ме эн ме

хуне дарафдем…

***

— Асант мэгIжуьмлуь! – хьэрой сохди шогьир Самуил Маршак, кейки у дануьсди хунде дестонгьо Фазу Гамзатовне э тержуьмесохи Инне Лиснянской.

У войге сохди ёгъин шинох бире э догъистони шогьирегьо.

— Веди сохит э ме у духдере, комики нуьвуьсдени ижире тилисимлуье дестон,- гуфдири у ловхэнди, э ректор институт.

Андрей Мигунов сер зери:- Эри, нуьвуьсдени у сечсохдени. Ме ве хуьшдени бирем муьгIуьжуьзи.

Э у Самуил Яковлевич сеч сохди:

— Белкине, гуьрд сохде межлуьслуье шев шогьири эну?

— Оммо у гьеле гьисди тербиевегуьрдегор.

— Ве чуь? У зиёдгуьзелие э гуьнжо овурдегор ве верзуьшлуьи келе хьуьрметлуьи.

Бири э гуьнжо овурде жейлее литератури шев. Э у ю хуьшдени нуьвуьсдегор огол зери хуьшдени биёвгьо хэгьергили Белле Ахмадулине, комики песде мибу гье ижире мэгIлуьмлуье шогьири. Э инжо бири ве тержуьмсогьо дестонгьо эну: Инне Лиснянскае, Юнне Мориц, Ларисе Румарчук.

Расул Гамзатов кеиге гуфдири: «У дануьсди эри унгъэде гIэжоиби доре хуьшдени мэгIрифетевоз гьеммееки, ки э уревоз шинох бири э литератури черх, чуь Фазу гьеле э суьфдеи курс сергуьрди тержуьмесохи э зугьун урусси».

Те варасундеи институте бири дофусзере суьфдеи гуьрд сохде оморе дестонгьо э нумевоз «Эн ме гъовум дигьбон». Песде бири ижире книг, чуь: «Хьофдранге бэхш сохде доре», «Васалине кулок», «Чешмегьо хьэсуьл оморени э догъгьо». Хундеи вегуьрдигьо идоре Фазу Гамзатовне варасунди э гъирмизине дипломевоз.

***

Э 1971-муьн сал эри эну э пушо нори бире серворлуье редактори журнал «Зен Догъисту».

«Ме омборе вэхд фикир сохдем. Чуь мидануьм сохде берекетлуье чуь редактор э гье у дофусхоне? Э чуь кор мибу везифе эн ме? Оммо песде ме мэхьшово сохдем: бигьил и тозе дофусхоне бу кумекии эри гьемме зенгьо Догъисту. Угьо мибу нуьвуьсде э товун хуьшдени михьтожлуь э журнал, ме чуь редактори гъэрхундлуь бире гье у э хьисоб дешенде ве э пушо норе рэхь гъэрорноме четини угьоре. Журнал мибу тов хьэрой зереи товушии зиндегуни ве корисохи догъистони зенгьо. Ве бэгъдовой се руз фикирсохи дори разилуьи хуьшде сервори сохде дофусхоне».

Экуьнди 40 сал зиндегуни хуьшде у гIуьзет сохди коре э у журнал. Дофусхоне войгесуьз бисдо э хуьшде гуьре штаб-хуне эри гьемме, ки офдори э четини зиндегуние овхьолет. Редактор гъобул сохди гьеркире, гуш дошди ве гье инжо кумеки доре гъэрор норе четини. Муьхькем хьисоб сохди, чуьки бэшгъэ бире нисдие белкине бу. ГIэмел нисе оморе одомире гьич вэхд гьишде кумеккисуьз. Серзиёди зене.

Чуьтам гуфдири шогьир Сулейман Стальский: «Зенсуьз нисди кинлей, оммо кинлейсуьз нисди жэгIмие зиндегуни э хори».

Гье у жейлее фикире гуьрди ве Фазу Гамзатовне. Белкине, унегуьре у товуш дори гьемме зенгьоре хуьшдени романе «Шей офдорени э гьер савзеле».

***

Гьеймогьой догъистони литературе минкинсуьзи нушу доре мэгIрифетсуьз Алиевой. У донори э литературе гогь, чуь дим-дуз хуьшден ю эз дерд-дуьлесди гирошди. Э жэгIмлуь шогьири эну э зиндегуни венгесде неки Догъисту, оммо ве гьемме Уруссиет.

Гьечуь бисдо, чуьки гуьнжуьнде оморе чи Фазу Гамзатовне э еки офдори э бинелуье дегишбиреи э социальни-экономикии ве культурии зиндегуни вилеет, унегуьре бэгъдовой тоймиши СССР омборгьо дестонгьо ве асанте нуьвуьсдеи, э хьэйфкеши, мунди тержуьмесохи не бире. У четини не гешди эз гъирогъ ве екиге догъистони нуьвуьсдегоргьоре.

Э ёр гуьрдем, э вэхд эз еки эн мэслэхьэт иму у лап хижолети сохди э товун у вогьне.

— Эхи иму гьемигеш гьисдим нуьвуьсдегор Уруссиет. Оммо эйчуь эн иму гуьнжуьнде оморе чи имбуруз не воисде тержуьмесохде ве хунде,- вогу сохди жэгIмиетие шогьир.

***

Э 2002-муьн сал догъистонии бири бэхш доре орден Динбоворсох апостоле Андрее Первозваннове. Вожиблуьи, чуьки у верзирение бэхш э имбурузине руз вегуьрди энжэгъ чор зенгьо, э у хьисоб мэгIнихунгьо Людмиле Зыкине, Ирине Алегрове ве гьово нуьвуьсдегор Александре Пахмутове.

Оммо суьфдеи бири верзуьнде гье генешки Фазу Гамзатовне. Бэхшири уре э орден эз товун «МэгIлуьмлуье верзуьши э пушой Уруссиети Федерацие».

Ве у дузгунлуьи.