22-муьн ноябрь нушу доре Руз кукгьо, оммо 24-муьн ноябрь – Руз дедеи. Э и рузгьо имуре воисдебу э ёр
овурде зене, коминире э догъи-жугьури жэгlмиет дин-догlоти ведабурра иловле лугъондлуье
хьуьрметлуьи ве муьгьбет.
Гюльбоор Шауловна Давыдова (8 марта 1892 – 9 апрель 1983) – онгурчи, звеньевои колхоз нум
Кагановиче. Э товун невомундеи жофо э доруни у бири бэхшире мидалевоз «Э гъэлхэнди Кавказ». Нум
Игид Социалистически жофои вегуьрди э 1949-муьн сал.
Гюльбоор хьэсуьл омори э келе кифлет догъи жугьургьо – пенж кукгьо ве пенж духдергьо бири э хуне. Хори э
Хошмензиль берекетлуьи, гьемме кор сохди э мемзуьл, эз гlэили бири хутеи э дуь эекиревоз жофо кеширеи.
Гюльбоор бу чуклеи. Белкине, уре екем омборте расунде омори тигъэти эз деде-бебе ве эз келетегьо
бироргьо ве хэгьергьо, оммо гье у уре гьич пуч не сохди. Духдер келе бири тижсохе гьисевоз дузгунлуьи ве
жугьобдорлуьи, ве хижолети кешири – гурунд мибу уре э зиндегуни э ижире хосиетевоз.
Эгенер Худо инсоне дорени руьхь, синемиши эри эну э пушо дери гьелбете…
Келе бири Гюльбоор э инчебеле, сиечумлуье бике, зу э шуьвер рафди, гьеле ве 16 сале не биреи. Шуьвер эну
бири рэхьмедуьл ве корсевен, ве э кифлет гlэруьсе гъобул сохди лап хуб – герме, хэндеруй, темизкор-
гилгулисох, хубте гlэруьс ве нисе войге сохде. Хьэсуьл омори гlэилгьо – кукгьо Давид, Рувин ве духдер Либо.
Кифлет гlошир не зигьисди, оммо ве косиб не бири, усдоетие десгьо гьеммише кор офдени. Оммо э
зерешендеи падшогьи хьуькуьм гьемме гье е бо дегиш бири – омори расири гурунде салгьо, кейки э иловле
е хьуькуьм дегиш сохди екигере, э Дербенд э вэхд гирошдеи гъовхо, кор не сохди базаргьо, тукугьо,
эптикгьо, больнисегьо бири пурлуь ералуье лешгерчигьоревоз. Дуьлдэгъэине бири вэгlэдогьо…
Шуьвер ю гурунд нечогъ бири ве муьрди. Мунди Гюльбоор тэхьно э се гlэилевоз. Э иловле гъолхмиши,
гиснеи, гъэтмегъэриши ве хьуькуьмсуьзи. Оммо уре гьемме энжэгъ бу 23 сал. Омори расири эри жогьиле зен
эхирсуьзе биезение рузгьо, кейки гьемме гурунди зиндегунире борде-борд бири э нерме-назуьклуье
душгьо, ве нисди кемер, ве нисди душ, э коминики гlэмел миёв парлуь бире. Гьеле гирисде Гюльбоор
хуьшдере руьхсет нисе доре – кукгьо миё бу дануьсде гъувотлуье, мердьетие дедере.
Эз руз э руз гурунде кор – ве бигори сохде межбур бири, ве э кеслуье мемзуьлгьо кор сохди, оммо е гоф
шуькеет не шиновусди гьич екиш эз Гюльбоор, е гlэрс эз езугъбери эки хуьшде нисе тигьи сохде…
Одомигьо вокурдет тозе зиндегуни, тозе вилеет, тозе гlуьлом…
1928-муьн сал, республике энжэгъ поисдени э пой, э гуьнжо овурде колхозгьоре, э гьер дигь тербие доре
соводи ве андуьрмиши сохде, чуьки хэлгъ имогьой – сэхьиб хори хуьшде, ве кор сохде гереки дуь э еки
мэгlлуьм сохде тегьер, ве мэхьсуьл эз мемзуьлгьо гьемиге гьисди эн гьемме колхоз. Жогьиле биезен хосди
гъобул сохдеи уре э десде – э хуне нисди келете мерд, оммо гlэилгьоре гереки дошде, хорунде, вокурде,
тербие доре. Оммо зенгьоре э колхоз нисе вегуьрде.
Э дигь бу 14 биезенгьо-бигоргьо, кучмиш сохди угьоре гьеммере э десде, дори угьоре нум «Гъирмизине
партизан» ве сергуьрди кор сохде. Зенгьо вегуьрди «э гъиребир сохде» шендеоморе мемзуьлгьоре, кошдет
онгурбогъ, кошдеи бисдон – ве гьемме гье и коргьо э мэгlнигьоревоз, мэхсерегьоревоз, э хэндеревоз ве э
динжи не венгесде бовориниревоз э мозоллуье, товушлуье берекетлуье биёвгьо. Зенуне десде, э гуьнжо
оморигьо нехэбереки ве не денишире э колхози рэхьберисохи, бисдо гье бирден доре дуьруьжде бараси
мэхьсуьлгьо!
Гьеммере эз десдей биезенгьо—бигоргьо у дори меселен жофокеш, ветовусдегор ве хосдегор – хори, доре
оморигьо колхозевоз э десде, гlэмел миёв бирмунде, чуь лап хубе меселен э агрономи. Ве гье э у мэхьэл, чуь
екиреш эз угьо не бири жирелуье данани, энжэгъ войге хуб кор сохде, зиндегуние меселен ве асанте
хоригъуллугъсохе буйвегири. Угьо веровунди ижире барасигьо, чуьки угьоре гъэрхундлуьи бири вегуьрде
уьгоре э колхоз.
Вэхд гирошдеи, гlэилгьой Гюльбоор келе бире; келеи кук Рувин, варасди педучилищере бисдо
тербиедорегор э школе. Чуьклеи, Давид, бэгъдовой хьофдсали рафди э зирдеси усдо эки чекмечи ве
суьфдеи жуьфт э десевоз сохде чекмегьо бэхш дори дедере.
Э 40-муьн сал келеи куке, Рувине, огол зери э лешгери. Шолумие зиндегуни, мозоллуье имидигьо…
Гьич гьичиреш гъисмет не бири бегьем бире – довгlо омори э хори эн иму. Рувине гье бирден берди э довгlо.
Давид рафди э довгlо э 42-муьн сал…
Е жиреш кор не бири терслуь эри зенгьой иму, е жиреш гурундигьо. Энжэгъ почтальонгьоре терсиребу
гьемме – гье бирден зобуне хэбер. Ве э 43-муьн сал у омори: «Кук ишму Рувин жуьргlэтлуь довгlо сохди ве
телеф бири, гъэлхэнди биреи Ватан хуьшдере». Дерд Гюльбооре не бири эхир, оммо мунди имиди, чуьки
Давид мивогошду эз довгlо зуьнде ве э барасиревоз.
овурде зене, коминире э догъи-жугьури жэгlмиет дин-догlоти ведабурра иловле лугъондлуье
хьуьрметлуьи ве муьгьбет.
Гюльбоор Шауловна Давыдова (8 марта 1892 – 9 апрель 1983) – онгурчи, звеньевои колхоз нум
Кагановиче. Э товун невомундеи жофо э доруни у бири бэхшире мидалевоз «Э гъэлхэнди Кавказ». Нум
Игид Социалистически жофои вегуьрди э 1949-муьн сал.
Гюльбоор хьэсуьл омори э келе кифлет догъи жугьургьо – пенж кукгьо ве пенж духдергьо бири э хуне. Хори э
Хошмензиль берекетлуьи, гьемме кор сохди э мемзуьл, эз гlэили бири хутеи э дуь эекиревоз жофо кеширеи.
Гюльбоор бу чуклеи. Белкине, уре екем омборте расунде омори тигъэти эз деде-бебе ве эз келетегьо
бироргьо ве хэгьергьо, оммо гье у уре гьич пуч не сохди. Духдер келе бири тижсохе гьисевоз дузгунлуьи ве
жугьобдорлуьи, ве хижолети кешири – гурунд мибу уре э зиндегуни э ижире хосиетевоз.
Эгенер Худо инсоне дорени руьхь, синемиши эри эну э пушо дери гьелбете…
Келе бири Гюльбоор э инчебеле, сиечумлуье бике, зу э шуьвер рафди, гьеле ве 16 сале не биреи. Шуьвер эну
бири рэхьмедуьл ве корсевен, ве э кифлет гlэруьсе гъобул сохди лап хуб – герме, хэндеруй, темизкор-
гилгулисох, хубте гlэруьс ве нисе войге сохде. Хьэсуьл омори гlэилгьо – кукгьо Давид, Рувин ве духдер Либо.
Кифлет гlошир не зигьисди, оммо ве косиб не бири, усдоетие десгьо гьеммише кор офдени. Оммо э
зерешендеи падшогьи хьуькуьм гьемме гье е бо дегиш бири – омори расири гурунде салгьо, кейки э иловле
е хьуькуьм дегиш сохди екигере, э Дербенд э вэхд гирошдеи гъовхо, кор не сохди базаргьо, тукугьо,
эптикгьо, больнисегьо бири пурлуь ералуье лешгерчигьоревоз. Дуьлдэгъэине бири вэгlэдогьо…
Шуьвер ю гурунд нечогъ бири ве муьрди. Мунди Гюльбоор тэхьно э се гlэилевоз. Э иловле гъолхмиши,
гиснеи, гъэтмегъэриши ве хьуькуьмсуьзи. Оммо уре гьемме энжэгъ бу 23 сал. Омори расири эри жогьиле зен
эхирсуьзе биезение рузгьо, кейки гьемме гурунди зиндегунире борде-борд бири э нерме-назуьклуье
душгьо, ве нисди кемер, ве нисди душ, э коминики гlэмел миёв парлуь бире. Гьеле гирисде Гюльбоор
хуьшдере руьхсет нисе доре – кукгьо миё бу дануьсде гъувотлуье, мердьетие дедере.
Эз руз э руз гурунде кор – ве бигори сохде межбур бири, ве э кеслуье мемзуьлгьо кор сохди, оммо е гоф
шуькеет не шиновусди гьич екиш эз Гюльбоор, е гlэрс эз езугъбери эки хуьшде нисе тигьи сохде…
Одомигьо вокурдет тозе зиндегуни, тозе вилеет, тозе гlуьлом…
1928-муьн сал, республике энжэгъ поисдени э пой, э гуьнжо овурде колхозгьоре, э гьер дигь тербие доре
соводи ве андуьрмиши сохде, чуьки хэлгъ имогьой – сэхьиб хори хуьшде, ве кор сохде гереки дуь э еки
мэгlлуьм сохде тегьер, ве мэхьсуьл эз мемзуьлгьо гьемиге гьисди эн гьемме колхоз. Жогьиле биезен хосди
гъобул сохдеи уре э десде – э хуне нисди келете мерд, оммо гlэилгьоре гереки дошде, хорунде, вокурде,
тербие доре. Оммо зенгьоре э колхоз нисе вегуьрде.
Э дигь бу 14 биезенгьо-бигоргьо, кучмиш сохди угьоре гьеммере э десде, дори угьоре нум «Гъирмизине
партизан» ве сергуьрди кор сохде. Зенгьо вегуьрди «э гъиребир сохде» шендеоморе мемзуьлгьоре, кошдет
онгурбогъ, кошдеи бисдон – ве гьемме гье и коргьо э мэгlнигьоревоз, мэхсерегьоревоз, э хэндеревоз ве э
динжи не венгесде бовориниревоз э мозоллуье, товушлуье берекетлуье биёвгьо. Зенуне десде, э гуьнжо
оморигьо нехэбереки ве не денишире э колхози рэхьберисохи, бисдо гье бирден доре дуьруьжде бараси
мэхьсуьлгьо!
Гьеммере эз десдей биезенгьо—бигоргьо у дори меселен жофокеш, ветовусдегор ве хосдегор – хори, доре
оморигьо колхозевоз э десде, гlэмел миёв бирмунде, чуь лап хубе меселен э агрономи. Ве гье э у мэхьэл, чуь
екиреш эз угьо не бири жирелуье данани, энжэгъ войге хуб кор сохде, зиндегуние меселен ве асанте
хоригъуллугъсохе буйвегири. Угьо веровунди ижире барасигьо, чуьки угьоре гъэрхундлуьи бири вегуьрде
уьгоре э колхоз.
Вэхд гирошдеи, гlэилгьой Гюльбоор келе бире; келеи кук Рувин, варасди педучилищере бисдо
тербиедорегор э школе. Чуьклеи, Давид, бэгъдовой хьофдсали рафди э зирдеси усдо эки чекмечи ве
суьфдеи жуьфт э десевоз сохде чекмегьо бэхш дори дедере.
Э 40-муьн сал келеи куке, Рувине, огол зери э лешгери. Шолумие зиндегуни, мозоллуье имидигьо…
Гьич гьичиреш гъисмет не бири бегьем бире – довгlо омори э хори эн иму. Рувине гье бирден берди э довгlо.
Давид рафди э довгlо э 42-муьн сал…
Е жиреш кор не бири терслуь эри зенгьой иму, е жиреш гурундигьо. Энжэгъ почтальонгьоре терсиребу
гьемме – гье бирден зобуне хэбер. Ве э 43-муьн сал у омори: «Кук ишму Рувин жуьргlэтлуь довгlо сохди ве
телеф бири, гъэлхэнди биреи Ватан хуьшдере». Дерд Гюльбооре не бири эхир, оммо мунди имиди, чуьки
Давид мивогошду эз довгlо зуьнде ве э барасиревоз.
1945-муьн сал. Бараси куьнди… Оммо почтальон, хьэйфбери сигъмиш сохде ловгьоре, э гужевоз гуьрде
гlэрсгьоре, нори э сер шуьлхьон: «Кук ишму Давид игидлуь телеф бири гъэлхэнди биреи Ватан хуьшдере»…
Не мунди кукгьо дедере ве бироргьо хэгьере. Эз дерд ве дорд нечогъ бисдо духдер ве эз хьэлов не вэхуьшд.
Екиш не мунди Гюльбооре.
«Эри чуь мере зигьисде, эгенер нисди мере кукгьо?» — пуьрсире у эз хуьшде эз дуьлхуьрди ве не дануьсди
жугьобе. Э е ченд руз сие бенд муй бисдо сипи, очугълуье чумгьо ториктегьерлуь бисдо, лугъондлуье
гъуьжгьо дегешди э сифет.
Ёс Гюльбоор не векенди гьич вэхд, оммо ижире э у бири гъувот гуьнжуьндеи, унгъэдер гьеле мидануьсд
сохде десгьой эну, чуь гlэмел нисе оморе бу уре рафде, гьич гlэмел нисе оморе! Поисдеи э гъирогъ колхозие
онгурбогъ, тигьи биригьо э вэхд довгlо, Гюльбоор варасирени – э хотур гье и мемзуьлгьо, одомигьо, чуьки э
унжо кор сохденуьт, э хотур эн угьо у миё зигьисде!
Эри чуьки тозеден э хуьшде дировунде жинс, гереки омборе вэхд ве гъувот, ве гье у бисдо зиндегуние гъосут
эри Гюльбоор. Рафди э ВДНХ, э командировкегьо э Крым, Краснодар, вечири кем кем селекционни мол,
синогъи ве данани онгурчигьо екиге областьгьо ве э барасиревоз э кор венгесди угьоре э колхоз хуьшде. Э
товун буьлуьнде дуьруьжде барасигьо э жофокеши хьуькуьм вилеет э 1949-муьн сал бэхшири зэхьметкеше
гlуьзетлуье нумевоз Игид Социалистически Жофо. Гюльбоор тозеден э хуьшде дировунди вир сохде оморе
динлуье эри и жигегьо жинсгьо «Хайтаги», «Нэрмэ», «Гюляби».
Г. Давыдова бисд сал дуь э песой еки вихде омори э депутати Президиум Верховни Совети Догъисту,
депутати гьемшегьерие Совети хэлгълуье депутатгьо, бири бэхшвегир омборе гьеммесоюзие бирмундеи
хозяйствой дигьбони. Нум Г. Давыдова гьисди мэгlлуьмлуье эз гьемме Игидгьо Социалистически Жофо, у
гьисди теклуье зен – догъи жугьур, верзуьшлуь биригьо и гlуьзетлуье нум. Нум колхозе, эже у кор сохди,
дегиш сохди э хьэё эну, гьеймогьй у гьисди агрофирме нум Г. Давыдовой; еки эз кучегьой Дербенде гьемиге
нум дори куче Гюльбоор Давыдовой; мэгlлуьмлуье татски нуьвуьсдегор, хэлгълуье нуьвуьсдегор Догъисту
Хизгил Авшалумов гlуьзет сохди эри эну, буьзуьрге зен-зэхьметкеш, достон «Гюльбоор».
Жире-бе-жирее гьисди зенгьо – эгъуьлмендгьо, инчегъуьзгьо, зэхьметхогьгьо, верзуьшлуьегьо, оммо, эри
чуьки гьемме гьееки э е одоми – э товун зен-игид! 1983-муьн сал рафди эз зиндегуни Г. Давыдова, э эну
весиет сохдеи нуьвуьсди э сенгъ ёргири: «Деде, не виниригьо вогошдеи эз довгlо кукгьой хуьшдере».
гlэрсгьоре, нори э сер шуьлхьон: «Кук ишму Давид игидлуь телеф бири гъэлхэнди биреи Ватан хуьшдере»…
Не мунди кукгьо дедере ве бироргьо хэгьере. Эз дерд ве дорд нечогъ бисдо духдер ве эз хьэлов не вэхуьшд.
Екиш не мунди Гюльбооре.
«Эри чуь мере зигьисде, эгенер нисди мере кукгьо?» — пуьрсире у эз хуьшде эз дуьлхуьрди ве не дануьсди
жугьобе. Э е ченд руз сие бенд муй бисдо сипи, очугълуье чумгьо ториктегьерлуь бисдо, лугъондлуье
гъуьжгьо дегешди э сифет.
Ёс Гюльбоор не векенди гьич вэхд, оммо ижире э у бири гъувот гуьнжуьндеи, унгъэдер гьеле мидануьсд
сохде десгьой эну, чуь гlэмел нисе оморе бу уре рафде, гьич гlэмел нисе оморе! Поисдеи э гъирогъ колхозие
онгурбогъ, тигьи биригьо э вэхд довгlо, Гюльбоор варасирени – э хотур гье и мемзуьлгьо, одомигьо, чуьки э
унжо кор сохденуьт, э хотур эн угьо у миё зигьисде!
Эри чуьки тозеден э хуьшде дировунде жинс, гереки омборе вэхд ве гъувот, ве гье у бисдо зиндегуние гъосут
эри Гюльбоор. Рафди э ВДНХ, э командировкегьо э Крым, Краснодар, вечири кем кем селекционни мол,
синогъи ве данани онгурчигьо екиге областьгьо ве э барасиревоз э кор венгесди угьоре э колхоз хуьшде. Э
товун буьлуьнде дуьруьжде барасигьо э жофокеши хьуькуьм вилеет э 1949-муьн сал бэхшири зэхьметкеше
гlуьзетлуье нумевоз Игид Социалистически Жофо. Гюльбоор тозеден э хуьшде дировунди вир сохде оморе
динлуье эри и жигегьо жинсгьо «Хайтаги», «Нэрмэ», «Гюляби».
Г. Давыдова бисд сал дуь э песой еки вихде омори э депутати Президиум Верховни Совети Догъисту,
депутати гьемшегьерие Совети хэлгълуье депутатгьо, бири бэхшвегир омборе гьеммесоюзие бирмундеи
хозяйствой дигьбони. Нум Г. Давыдова гьисди мэгlлуьмлуье эз гьемме Игидгьо Социалистически Жофо, у
гьисди теклуье зен – догъи жугьур, верзуьшлуь биригьо и гlуьзетлуье нум. Нум колхозе, эже у кор сохди,
дегиш сохди э хьэё эну, гьеймогьй у гьисди агрофирме нум Г. Давыдовой; еки эз кучегьой Дербенде гьемиге
нум дори куче Гюльбоор Давыдовой; мэгlлуьмлуье татски нуьвуьсдегор, хэлгълуье нуьвуьсдегор Догъисту
Хизгил Авшалумов гlуьзет сохди эри эну, буьзуьрге зен-зэхьметкеш, достон «Гюльбоор».
Жире-бе-жирее гьисди зенгьо – эгъуьлмендгьо, инчегъуьзгьо, зэхьметхогьгьо, верзуьшлуьегьо, оммо, эри
чуьки гьемме гьееки э е одоми – э товун зен-игид! 1983-муьн сал рафди эз зиндегуни Г. Давыдова, э эну
весиет сохдеи нуьвуьсди э сенгъ ёргири: «Деде, не виниригьо вогошдеи эз довгlо кукгьой хуьшдере».
