Бэгъдовой дофусзереи книг мере «ГIэдотлуье партал эн жугьургьой догъи», эки ме руй бири зен, нум комики Яфои.
Яфа хьэсуьл омори э Баку э шогьнишон Азербайджан, гьонине вэгIэдо зигьисдени э Исроил. У гуфдири, ки э кифлет энугьо омбаре салгьо дошде оморени партал эн келедедей эну, комиреки у вокурдебу э руз гIэруьси. Келедедей ме э шуьвер ведарафдебу экуьнди эн 1928-муьн сал, нум энуш Яфе бу, ихдилотчи мере э гIэдот гуьре доре омори нум э гIуьзет эну. Оммо кор э и нисди, ки партал екем пуч бири, ве уре воисдени уре тозе сохде.
Чуьтам у вокурде оморембу у нисе дануьсдембу, Ме, гьелбетте, гуфдируьм ки хьозуьруьм кумеки сохде э у, эгенер у мифуьрсуь сирот. Яфе Ильягу фуьрсори сирот. И бу яшмак. Э товун эну ме нуьвуьсденуьм э книг. Яшмак духде омори э десевоз эз мол парчои, нэхч вечире омори э мугьреревоз.
Яшмак бу вожиблуье бэхш эн партал гIэруьси.
«Яшмак» (сердегини, азерб. и – чуькле шоли енебуге куьнж эн келе шол, э комиревоз зенгьо сэхд сохдембируьт зофруй сифете).
Гьевел э жигей яшмак дегуьрде оморембу куьнж эн шол, дирте веди бири ухшеши э яшмак, ухшеш зеренигьо э чуькле чоркуьнже (10х10 см) эз нэхчверие мол э эвруьшуьмие луьжуьревоз э ранг шол.
Э кугьне вэгIэдогьо яшмак сохде оморебу эз жейлее кесег мол э дуразовуни е метр, комики дуллу биребу э зир чуне. Сэхд муьхькем сохде оморембу э песой сер э кумеки эн дуь нуьгьреи гъэрмэгъгьоревоз.
Ве песде ме эри Яфе Бирсеновне (Борисовне) фуьрсорем е сиротигере, комики кумеки мисохд э кифлет тозеден сохде яшмаке. Гьелбетте, торих эн кастюм вожиблуьни, оммо диеш вожиблуьтеи ве мерэгълуьни одомигьо, комигьоки вокурдебируьт и партале. Воисдембу гьелбетте дануьсде гъисмет энугьоре. Эз ихилот эн невей эну ме дануьсдем, ки Яфе Шамаиловне хьэсуьл омори э шегьер Гъуьбе эн дигьбон Жугьурие Слободке 5-муьн март 1911-муьн сал. Ббебей эну Шамаил бен Хаим гъошире одоми бу, кифлет энугьо тожиргьо бу.
Яфе Шамаиловне э шуьвер ведарафди э Гъирмизине Слободке э Юно Юхаев. Э и зуригьо бэгъдовой гIэруьси Юхаевгьо гирошдебируьт э Баку. Угьо зигьисдембируьт дусдлуь ве те довгIо дошде веровундембируьт 6 гIэил: э 1929-муьн сал хьэсуьл омори келеи духдер Михал, э 1933-муьн сал – кук Авадий, песде э 1934-муьн сал — Монан, э песой эну – Авроом 1935-муьн сал, Аснат 1937-муьн сал ве лап чуьклеи, бебей Яфо – Бирсен-Борис хьэсуьл омори э сер эн 1941-муьн сал. Чигьрет бебе, гьелбетте, э ер эн 8-мегье гIэил не мунди.
Э 1941-муьн сал Юно Авадеевич огол зере оморебу э довгIо.
Эз ихдилот эн Яфе Ильягу:
«Экуьнди е мегь гировунде оморебу хьозуьорлуьгъи, ве э поизи келебебе берде оморебу э довгIо. Бердебируьт уре э куьндигьой эн шегьер Баку. Келедеде дануьсди, ки э рэхь э довгIо, гьеле гIэмел миев уре винире: у игърол бесди э шофиревоз, вегуьрди келеи куке Авадиере ве рафди э имидиревоз винире шуьвере. Зен ве шуьвер винирет дуь екире, вохурдеи лап кутэхь бу. Шофире герек бу вогошде: белки, уре воисдембу поисде омбарте, оммо гъонунгьо эн вэхд довгIо тижлуь бу. Келебебе хосди эз зен хуьшде ве эз шофир гузет сохде 5 минут: у экуьнди вини онгурдоргьоре ве зу вирихд чире онгуре эри зен ве гIэилгьо. Гиснее вэгIэдо бу: келебебере воисдембу гьерчуь бисдо доре угьоре. Шофир сер гуьрд тэгIэди сохде келедедере, у минет сохдебу гузет сохде уре, оммо у рази не бисдо ве у межбур бу варафде э кузов. Мошин рафд, вокоширенки э песой хуьшде туз, ве э дури гирисденигьо келедеде винири, чуьтам келебебе поисди э минжи рэхь ве э дес гуьрди мундигьо хушей онгуре. Эз дуьлхуьрди рэхьо до хушей онгуре ве гуьлегьо офдо э хори. И бу песини гиле, кейки келедеде уре виниребу. И гъозиере э кифлет дануьсдембируьт гьемме гIэилгьо эн келедеде ве келебебе: кейки бебе э ме ире ихдилот сохдебу, э чумгьой эну гIэрс вебу».
Э 1942-муьн сал Юхаев Ю.А мэгIлуьмсуьз нисд бири э район Керчь. Э хуне омори когьоз э товун телеф биреи, оммо бофолуье зен те песини бовор нисе сохдембу э гIэжел эну. Яфе Шамаиловне э тэхьнои дошде веровунди верзуьшлуье базургенде гIэилгьоре ве гьеммейкире дори хубе соводи. Песде гьемме гIэилгьой эн Юно ве эн Яфе Юхаевгьо хьуьрметлуье одомигьо бируьт э Баку. Яфе Шамаиловне хуьшдени ю, гIэилгьо ве невегьо гешдебируьт жигей битехьэим сохдеи Юно Авдеевиче. Оммо, хэйф…
Э 1971-муьн сал Яфе Шамаиловне эз гIэрей зиндегуни рафди, битехьэим сохде омори э Баку. Э пушой муьрдеи у несиет дори э сенгъ еровурди веноре ве сирот эн гIэзизе шуьвере, э ижире тегьеревоз, эри гьеммишелуги гьишде ергири энуре.
Гьеммишелуьгие еровурди эри гьемме телеф бирегоргьо!
Э пушой довгIо Юхаевгьо сохдебируьт кифлетлуье сирот. И пушогьо, гьемкорки эн Яфе Илиягу рач сохди и сироте э хушей онгуревоз, шиновуьсденки эз у и кифлетлуье гъозиере.
Воисдени согъбоши гуфдире эз Яфе Илиягу эри еровурди ве эри дошдеи кифлетлуье верзуьшигьоре.
Нуьвуьсди Ирина Михайлова
Тержуьме сохди Ильягуева А.
